Thơ Hoàng đế Thiệu Trị- đỉnh cao nghệ thuật ngôn từ
Cuốn sách viết về thơ của Hoàng đế Thiệu Trị cũng như quan niệm của ông về thi ca, tất cả đều gắn với lý tưởng thời đại. Ông không chỉ sáng tác bằng nhiều thể thơ nhất Việt Nam mà còn là nhà sáng tạo thể cách thi ca. Ông cũng là một Nhà lý luận, nghiên cứu văn chương. Đọc nhiều trang sử liệu có thể thấy ông không chỉ một nhà thơ mà còn là nhà lý luận phê bình, nghiên cứu văn học với tư duy sâu sắc qua hàng loạt phát biểu về thơ của mình. Thơ đối với Thiệu Trị không đơn thuần là nghệ thuật, càng không phải là thú tiêu dao của bậc đế vương rảnh rỗi, mà là phương tiện biểu đạt đạo lý và chính hóa. Quan điểm thơ ca của ông thể hiện qua nhiều phương diện: từ lý tưởng đạo Nho đến thực tiễn phê bình văn học, từ tinh thần trọng học vấn đến thái độ duy lý với văn chương cổ truyền. Những tư tưởng này cho thấy Thiệu Trị là một nhà thơ mang tầm vóc của học giả, không chỉ viết thơ mà còn nghĩ về thơ, bình xét về thơ, và giảng giải thi pháp như một học giả thực thụ.
Cách đây 23 năm, tác giả Nguyễn Phước Hải Trung có xuất bản cuốn sách nghiên cứu viết riêng đầu tay của ông với tựa đề “Chơi chữ Hán Nôm - những bài thơ độc đáo”.Ông choáng ngợp với những sáng tạo chữ nghĩa của cổ nhân. Đến khi thủ đắc một bộ thơ chữ Hán “Ngự chế thi tập” (từ sơ tập đến tứ tập với 5000 trang) đầy đủ của hoàng đế Thiệu Trị mới càng “hoang mang” vì số lượng “những bài thơ độc đáo” (như cách nói trước đây của tôi) ở tập này quá nhiều, khiến người đọc không khỏi đi từ ngạc nhiên này sang ngạc nhiên khác. Khi rảng rỗi, tác giả bắt đầu tìm hiểu nội dung cụ thể của những bài thơ “dị thường” trong tập thơ này, tìm hiểu về “chân dung thơ” vua Thiệu Trị một cách toàn diện mới thấy rõ, hoàng đế là một tác giả cực kỳ đặc biệt của “làng văn học trung đại”.
Qua việc tìm hiểu thi ca và lịch sử gắn với thi phú của nhà vua, xin được nêu sự đặc biệt ấy qua mấy ý khái quát sau đây:
- Đó là người làm nhiều thơ nhất nước Việt Nam đến thời điểm hiện nay;
- Đó là người sáng tác vận dụng nhiều thể thơ nhất thời trung đại;
- Đó là người sáng tạo nhiều thể thơ nhất trong văn chương thời trung đại;
- Đó là người đề vịnh nhiều nội dung chủ đề nhất trong sáng tác của mình;
- Đó là người suy tư, trăn trở nhiều nhất về sáng tác thi phú qua nhiều
